آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم: راهنمای جامع و کامل

آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم (Roped/Indirect Hydraulic Elevator) گونه‌ای از آسانسورهای هیدرولیکی است که در آن، نیروی محرکهٔ جک هیدرولیک به‌صورت مستقیم به کابین وارد نمی‌شود؛ بلکه از طریق کابل و قرقره (Sheave) انتقال می‌یابد. این نوع آسانسور، مزایای ویژه‌ای نسبت به آسانسور هیدرولیک مستقیم دارد و در بسیاری از کاربردهای ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه، به‌صورت جامع و گام‌به‌گام با آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم آشنا می‌شویم.

۱. معرفی آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم

در آسانسورهای هیدرولیکی، نیروی محرکه از یک پاور یونیت هیدرولیک (شامل پمپ، موتور الکتریکی و مخزن روغن) تأمین می‌شود. در آسانسورهای هیدرولیک مستقیم (Direct)، جک مستقیماً زیر یا کنار کابین نصب و حرکت آن را کنترل می‌کند. اما در آسانسورهای هیدرولیک غیرمستقیم، میان جک هیدرولیک و کابین، سیستم قرقره (Sheave) و کابل قرار می‌گیرد. در نتیجه، جابه‌جایی جک سبب حرکت کابل‌ها و در نهایت بالابردن یا پایین آوردن کابین می‌شود.

۱.۱. ساختار عمومی

1. جک هیدرولیک: معمولاً در انتهای چاله آسانسور یا کنار آن نصب می‌شود.
2. قرقره (Sheave) یا پولی: بالای سیلندر یا در بخشی از سازهٔ آسانسور تعبیه می‌شود تا کابل روی آن حرکت کند.
3. کابل‌ها (Ropes): یک سر به فریم (کراس هد) کابین یا نقاط مربوطه وصل شده و پس از عبور از قرقره، به انتهای چاله (Floor) یا سکوی ثابتی مهار می‌شوند.
4. پاور یونیت هیدرولیک: شامل مخزن روغن، پمپ هیدرولیک، موتور الکتریکی، شیرهای کنترل جریان و فشار
5. ریل‌های راهنما: کابین و وزنه (در برخی طرح‌ها فقط کابین) را در مسیر عمودی هدایت می‌کنند.

۲. تفاوت آسانسور هیدرولیک مستقیم و غیرمستقیم

۳. اصول عملکرد آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم

1. حرکت رو به بالا:
   • موتور الکتریکی، پمپ هیدرولیک را به چرخش درمی‌آورد.
   • روغن از مخزن به داخل سیلندر پمپاژ می‌شود و پیستون (جک) را به سمت بالا هدایت می‌کند.
   • حرکت پیستون، قرقره را بالا می‌برد و در نتیجه، کابل کشیده شده و کابین شروع به حرکت می‌کند.
   • از آنجا که کابل‌ها بسته به طراحی می‌توانند نسبت حرکت 1:2 یا دیگر نسبت‌ها ایجاد کنند، اگر جک مثلاً یک متر بالا برود، کابین ممکن است دو متر بالا رود.
2. حرکت رو به پایین:
   • یک شیر کنترل (Control Valve) مسیر بازگشت روغن از سیلندر به مخزن را باز می‌کند.
   • تحت وزن کابین و بار، جک به‌تدریج پایین می‌آید و روغن به مخزن بازمی‌گردد.
   • سرعت پایین آمدن با تنظیم شیرهای کنترل جریان (Flow Control) کنترل می‌شود.
3. سیستم تعلیق و ایمنی:
   • کابل‌های فولادی معمولاً ضریب ایمنی بالایی دارند و به‌ترتیب روی قرقره نصب می‌شوند.
   • گاورنر (Governor) یا سیستم ترمز ایمنی (Safety Gear) برای جلوگیری از سرعت بیش از حد یا سقوط ناگهانی تعبیه می‌شود.

۴. مزایا و معایب آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم

۴.۱. مزایا

1. کاهش طول جک:
   به‌دلیل وجود سیستم قرقره و نسبت حرکتی، جک کوتاه‌تری نسبت به آسانسور هیدرولیک مستقیم با همان ارتفاع مورد نیاز است.
2. امکان سرویس‌دهی در ساختمان‌های بلندتر:
   محدودیت‌هایی که جک‌های بلند در آسانسورهای مستقیم ایجاد می‌کنند، در نوع غیرمستقیم کمتر است؛ لذا می‌توان در ارتفاع‌های بیشتری از این نوع آسانسور بهره گرفت.
3. فضای چالهٔ کمتر:
   در برخی طرح‌ها، عمق چاله می‌تواند کمتر باشد. زیرا نیازی به تعبیهٔ جک بلند در زیر چاله نیست.
4. بهبود سرعت:
   با توجه به مکانیسم قرقره و کابل، آسانسور می‌تواند سرعت بالاتری نسبت به هیدرولیک مستقیم فراهم کند (به‌صورت تئوری، ۲ برابر سرعت حرکت جک).
5. طراحی انعطاف‌پذیر:
   بسته به موقعیت و ابعاد چاله، می‌توان شیوه نصب جک و قرقره را تغییر داد (مثلاً کنار چاله).

۴.۲. معایب

1. پیچیدگی مکانیکی بیشتر:
   وجود کابل‌ها، قرقره‌ها و سیستم تعلیق باعث پیچیده‌تر شدن نگهداری و تنظیمات می‌شود.
2. نیاز به بازرسی دوره‌ای کابل:
   چون نیروی بالابری توسط کابل منتقل می‌شود، کابل‌ها باید به‌صورت منظم بررسی و در صورت نیاز تعویض شوند.
3. احتمال کاهش راندمان:
   به‌دلیل اصطکاک در سیستم قرقره و کابل، کمی اتلاف انرژی بیشتر نسبت به سیستم مستقیم رخ می‌دهد.
4. افزایش تعداد قطعات:
   هزینه نگهداری و تعمیرات ممکن است کمی بیشتر باشد؛ زیرا قطعات و اجزای بیشتری در سیستم وجود دارد.

۵. اجزای کلیدی در آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم

1. پاور یونیت (Power Unit):
   • پمپ هیدرولیک
   • الکتروموتور
   • مخزن روغن (Tank)
   • شیرهای کنترل فشار و جریان (Valve Block)
2. سیلندر و پیستون (جک)
3. قرقره (Sheave) یا پولی:
   • ممکن است در بالای سیلندر یا بخشی از سازه آسانسور نصب شود.
   • قطر و جنس آن باید مطابق استاندارد کابل‌های فولادی انتخاب شود.
4. کابل‌های فولادی:
   • باید استاندارد و با ضریب ایمنی بالا انتخاب شوند.
   • در فواصل زمانی مشخص از نظر سایش و شکستگی رشته‌ها بازرسی می‌شوند.
5. سیستم راهنما (Guide Rail)
6. کابین و یوک (Car Frame / Crosshead)
7. سیستم‌های ایمنی:
   • گاورنر (سرعت‌گیر)
   • پاراشوت (ترمز ایمنی)
   • بافر (ضربه‌گیر) در انتهای چاله
   • سوئیچ‌های ایمنی
   • سنسورهای قطع‌کن (Overload, Overtravel)

۶. الزامات طراحی و نصب

1. ظرفیت آسانسور:
   • برحسب تعداد افراد یا بار طراحی می‌شود (مانند 6 نفره، 8 نفره یا تناژهای بالاتر).
   • انتخاب قطر و تعداد کابل‌ها، قطر قرقره و توان پاور یونیت بر اساس ظرفیت صورت می‌گیرد.
2. سرعت آسانسور:
   • معمولاً سرعت آسانسورهای هیدرولیک در محدودهٔ 0.5 تا 1.0 متر بر ثانیه قرار دارد.
   • در سیستم غیرمستقیم، ممکن است به 1.0 متر بر ثانیه یا کمی بالاتر نیز برسد.
3. چاله و فضای موتورخانه:
   • ابعاد چاله (Pit) باید برای قرارگیری جک، قرقره و فضای حرکت کابل‌ها مناسب باشد.
   • موتورخانه را می‌توان در مجاورت یا بالاتر از چاله آسانسور قرار داد. گاهی پاور یونیت در مکانی جداگانه در طبقه پایین هم قرار می‌گیرد.
4. ارتفاع بالاسری (Overhead):
   • باید به‌اندازه‌ای باشد که فضای کافی برای قرقره، کابل‌ها و حرکت آزاد کابین در بالاترین ایستگاه وجود داشته باشد.
5. انطباق با استانداردهای ایمنی و ساخت:
   • استاندارد EN 81-20 و EN 81-50 در اروپا، یا ASME A17.1 در آمریکا.
   • مقررات ملی ساختمان در ایران (مبحث ۱۵ و آئین‌نامه‌های مرتبط با آسانسور).

۷. نکات مهم در بهره‌برداری و نگهداری

1. بازرسی دوره‌ای روغن و فیلتر:
   • روغن هیدرولیک باید تمیز و بدون آلودگی باشد. تعویض روغن و فیلتر طبق توصیهٔ سازنده انجام شود.
2. کنترل سطح روغن:
   • کمبود روغن یا کف کردن روغن در زمان کار، سبب اختلال در عملکرد می‌شود.
3. بررسی کابل‌ها و قرقره:
   • سایش، زنگ‌زدگی و شکستگی در کابل می‌تواند خطرساز باشد.
   • شیار قرقره از نظر سایش کنترل شود.
4. بازدید جک (سیلندر و پیستون):
   • بررسی آب‌بندی‌ها (Seals) و جلوگیری از نشتی روغن
   • تمیز بودن سطح پیستون و عدم وجود خط و خش
5. بررسی سوئیچ‌ها و سیستم‌های ایمنی:
   • گاورنر، پاراشوت، سوئیچ‌های محدودکننده مسیر (Limit Switch) و … باید مرتب تست شوند.
6. کنترل دمای پاور یونیت:
   • افزایش دمای روغن هیدرولیک باعث افت راندمان و آسیب قطعات خواهد شد.
   • در صورت بالا رفتن دما، باید سیستم خنک‌کننده یا تهویه مناسب در نظر گرفته شود.
7. نظافت و تهویه موتورخانه:
   • محفظه پاور یونیت باید از گردوغبار، رطوبت زیاد و گرمای بیش از حد حفظ شود.

۸. ایمنی و مقررات

1. استفاده از تجهیزات استاندارد:
   • قطعات اصلی از جمله کابل‌ها، قرقره، جک و شیرهای ایمنی، حتماً از برندهای معتبر با گواهینامه‌های لازم انتخاب شوند.
2. تست استاتیک و دینامیک:
   • پیش از راه‌اندازی نهایی، تست بار (Load Test) و تست عملکرد سیستم ترمز ایمنی انجام شود.
3. آموزش اپراتور یا مدیر ساختمان:
   • آشنایی با تابلو فرمان و علائم هشدار، جهت جلوگیری از آسیب‌های احتمالی
4. قرارداد سرویس دوره‌ای:
   • داشتن یک برنامه سرویس ماهانه/فصلانه و حضور تکنسین‌های آموزش‌دیده برای بازرسی الزامی است.
5. مقررات محیط‌زیستی:
   • در صورت نشت روغن هیدرولیک، روش‌های پاک‌سازی و جلوگیری از آلودگی رعایت شود.
   • روغن‌های مستعمل به‌شکل اصولی دفع یا بازیافت شوند.

۹. جمع‌بندی

آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم به‌دلیل بهره‌گیری از کابل و قرقره، امکان پوشش ارتفاع بیشتر، استفاده از جک کوتاه‌تر و دستیابی به سرعت‌های بالاتر نسبت به سیستم هیدرولیک مستقیم را دارد. این نوع آسانسور به‌خصوص در ساختمان‌های میان‌مرتبه و حتی بلندمرتبه (تا حدودی) مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌خاطر راندمان و انعطاف‌پذیری در طراحی، گزینه‌ای مطلوب در پروژه‌هایی است که فضای چاله محدود یا ملاحظات معماری خاصی دارند.

بااین‌حال، نگهداری صحیح و بازرسی دوره‌ای، مهم‌ترین عوامل در عملکرد ایمن و طول عمر این آسانسورها هستند. رعایت استانداردهای معتبر بین‌المللی و راهنمایی‌های سازنده، تضمین‌کنندهٔ سلامت و امنیت مسافران و کارکنان بخش فنی خواهد بود.

فروشگاه الکتروپژمان عرضه کننده انواع قطعات هیدرولیک، پنوماتیک و ابزار دقیق است. می توانید با ما از طریق واتس اپ در تماس باشید.