آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم: راهنمای جامع و کامل
آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم (Roped/Indirect Hydraulic Elevator) گونهای از آسانسورهای هیدرولیکی است که در آن، نیروی محرکهٔ جک هیدرولیک بهصورت مستقیم به کابین وارد نمیشود؛ بلکه از طریق کابل و قرقره (Sheave) انتقال مییابد. این نوع آسانسور، مزایای ویژهای نسبت به آسانسور هیدرولیک مستقیم دارد و در بسیاری از کاربردهای ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد. در ادامه، بهصورت جامع و گامبهگام با آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم آشنا میشویم.

۱. معرفی آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم
در آسانسورهای هیدرولیکی، نیروی محرکه از یک پاور یونیت هیدرولیک (شامل پمپ، موتور الکتریکی و مخزن روغن) تأمین میشود. در آسانسورهای هیدرولیک مستقیم (Direct)، جک مستقیماً زیر یا کنار کابین نصب و حرکت آن را کنترل میکند. اما در آسانسورهای هیدرولیک غیرمستقیم، میان جک هیدرولیک و کابین، سیستم قرقره (Sheave) و کابل قرار میگیرد. در نتیجه، جابهجایی جک سبب حرکت کابلها و در نهایت بالابردن یا پایین آوردن کابین میشود.
۱.۱. ساختار عمومی
- جک هیدرولیک: معمولاً در انتهای چاله آسانسور یا کنار آن نصب میشود.
- قرقره (Sheave) یا پولی: بالای سیلندر یا در بخشی از سازهٔ آسانسور تعبیه میشود تا کابل روی آن حرکت کند.
- کابلها (Ropes): یک سر به فریم (کراس هد) کابین یا نقاط مربوطه وصل شده و پس از عبور از قرقره، به انتهای چاله (Floor) یا سکوی ثابتی مهار میشوند.
- پاور یونیت هیدرولیک: شامل مخزن روغن، پمپ هیدرولیک، موتور الکتریکی، شیرهای کنترل جریان و فشار
- ریلهای راهنما: کابین و وزنه (در برخی طرحها فقط کابین) را در مسیر عمودی هدایت میکنند.
۲. تفاوت آسانسور هیدرولیک مستقیم و غیرمستقیم
هیدرولیک مستقیم | هیدرولیک غیرمستقیم | |
---|---|---|
نحوه انتقال نیرو | جک مستقیماً به کابین متصل میشود | انتقال نیرو از طریق قرقره و کابل |
فضای موردنیاز جک | جک طول بیشتری دارد و ممکن است به چالهٔ عمیقتری نیاز باشد | امکان استفاده از جک کوتاهتر (چون نسبت حرکت 1:2 است) |
ارتفاع مفید | محدودتر (به دلیل طول جک) | افزایش ارتفاع سرویسدهی (روپینگ، نسبت 1:2 یا بیشتر) |
سرعت حرکت | عموماً سرعت کمتری دارد | امکان افزایش سرعت به واسطه سیستم قرقره |
هزینه ساخت | بسته به طول و ظرفیت جک ممکن است گرانتر باشد | در ارتفاعهای متوسط بهصرفهتر است |
۳. اصول عملکرد آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم
- حرکت رو به بالا:
- موتور الکتریکی، پمپ هیدرولیک را به چرخش درمیآورد.
- روغن از مخزن به داخل سیلندر پمپاژ میشود و پیستون (جک) را به سمت بالا هدایت میکند.
- حرکت پیستون، قرقره را بالا میبرد و در نتیجه، کابل کشیده شده و کابین شروع به حرکت میکند.
- از آنجا که کابلها بسته به طراحی میتوانند نسبت حرکت 1:2 یا دیگر نسبتها ایجاد کنند، اگر جک مثلاً یک متر بالا برود، کابین ممکن است دو متر بالا رود.
- حرکت رو به پایین:
- یک شیر کنترل (Control Valve) مسیر بازگشت روغن از سیلندر به مخزن را باز میکند.
- تحت وزن کابین و بار، جک بهتدریج پایین میآید و روغن به مخزن بازمیگردد.
- سرعت پایین آمدن با تنظیم شیرهای کنترل جریان (Flow Control) کنترل میشود.
- سیستم تعلیق و ایمنی:
- کابلهای فولادی معمولاً ضریب ایمنی بالایی دارند و بهترتیب روی قرقره نصب میشوند.
- گاورنر (Governor) یا سیستم ترمز ایمنی (Safety Gear) برای جلوگیری از سرعت بیش از حد یا سقوط ناگهانی تعبیه میشود.
۴. مزایا و معایب آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم
۴.۱. مزایا
- کاهش طول جک:
بهدلیل وجود سیستم قرقره و نسبت حرکتی، جک کوتاهتری نسبت به آسانسور هیدرولیک مستقیم با همان ارتفاع مورد نیاز است. - امکان سرویسدهی در ساختمانهای بلندتر:
محدودیتهایی که جکهای بلند در آسانسورهای مستقیم ایجاد میکنند، در نوع غیرمستقیم کمتر است؛ لذا میتوان در ارتفاعهای بیشتری از این نوع آسانسور بهره گرفت. - فضای چالهٔ کمتر:
در برخی طرحها، عمق چاله میتواند کمتر باشد. زیرا نیازی به تعبیهٔ جک بلند در زیر چاله نیست. - بهبود سرعت:
با توجه به مکانیسم قرقره و کابل، آسانسور میتواند سرعت بالاتری نسبت به هیدرولیک مستقیم فراهم کند (بهصورت تئوری، ۲ برابر سرعت حرکت جک). - طراحی انعطافپذیر:
بسته به موقعیت و ابعاد چاله، میتوان شیوه نصب جک و قرقره را تغییر داد (مثلاً کنار چاله).
۴.۲. معایب
- پیچیدگی مکانیکی بیشتر:
وجود کابلها، قرقرهها و سیستم تعلیق باعث پیچیدهتر شدن نگهداری و تنظیمات میشود. - نیاز به بازرسی دورهای کابل:
چون نیروی بالابری توسط کابل منتقل میشود، کابلها باید بهصورت منظم بررسی و در صورت نیاز تعویض شوند. - احتمال کاهش راندمان:
بهدلیل اصطکاک در سیستم قرقره و کابل، کمی اتلاف انرژی بیشتر نسبت به سیستم مستقیم رخ میدهد. - افزایش تعداد قطعات:
هزینه نگهداری و تعمیرات ممکن است کمی بیشتر باشد؛ زیرا قطعات و اجزای بیشتری در سیستم وجود دارد.
۵. اجزای کلیدی در آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم
- پاور یونیت (Power Unit):
- پمپ هیدرولیک
- الکتروموتور
- مخزن روغن (Tank)
- شیرهای کنترل فشار و جریان (Valve Block)
- سیلندر و پیستون (جک)
- قرقره (Sheave) یا پولی:
- ممکن است در بالای سیلندر یا بخشی از سازه آسانسور نصب شود.
- قطر و جنس آن باید مطابق استاندارد کابلهای فولادی انتخاب شود.
- کابلهای فولادی:
- باید استاندارد و با ضریب ایمنی بالا انتخاب شوند.
- در فواصل زمانی مشخص از نظر سایش و شکستگی رشتهها بازرسی میشوند.
- سیستم راهنما (Guide Rail)
- کابین و یوک (Car Frame / Crosshead)
- سیستمهای ایمنی:
- گاورنر (سرعتگیر)
- پاراشوت (ترمز ایمنی)
- بافر (ضربهگیر) در انتهای چاله
- سوئیچهای ایمنی
- سنسورهای قطعکن (Overload, Overtravel)
۶. الزامات طراحی و نصب
- ظرفیت آسانسور:
- برحسب تعداد افراد یا بار طراحی میشود (مانند 6 نفره، 8 نفره یا تناژهای بالاتر).
- انتخاب قطر و تعداد کابلها، قطر قرقره و توان پاور یونیت بر اساس ظرفیت صورت میگیرد.
- سرعت آسانسور:
- معمولاً سرعت آسانسورهای هیدرولیک در محدودهٔ 0.5 تا 1.0 متر بر ثانیه قرار دارد.
- در سیستم غیرمستقیم، ممکن است به 1.0 متر بر ثانیه یا کمی بالاتر نیز برسد.
- چاله و فضای موتورخانه:
- ابعاد چاله (Pit) باید برای قرارگیری جک، قرقره و فضای حرکت کابلها مناسب باشد.
- موتورخانه را میتوان در مجاورت یا بالاتر از چاله آسانسور قرار داد. گاهی پاور یونیت در مکانی جداگانه در طبقه پایین هم قرار میگیرد.
- ارتفاع بالاسری (Overhead):
- باید بهاندازهای باشد که فضای کافی برای قرقره، کابلها و حرکت آزاد کابین در بالاترین ایستگاه وجود داشته باشد.
- انطباق با استانداردهای ایمنی و ساخت:
- استاندارد EN 81-20 و EN 81-50 در اروپا، یا ASME A17.1 در آمریکا.
- مقررات ملی ساختمان در ایران (مبحث ۱۵ و آئیننامههای مرتبط با آسانسور).
۷. نکات مهم در بهرهبرداری و نگهداری
- بازرسی دورهای روغن و فیلتر:
- روغن هیدرولیک باید تمیز و بدون آلودگی باشد. تعویض روغن و فیلتر طبق توصیهٔ سازنده انجام شود.
- کنترل سطح روغن:
- کمبود روغن یا کف کردن روغن در زمان کار، سبب اختلال در عملکرد میشود.
- بررسی کابلها و قرقره:
- سایش، زنگزدگی و شکستگی در کابل میتواند خطرساز باشد.
- شیار قرقره از نظر سایش کنترل شود.
- بازدید جک (سیلندر و پیستون):
- بررسی آببندیها (Seals) و جلوگیری از نشتی روغن
- تمیز بودن سطح پیستون و عدم وجود خط و خش
- بررسی سوئیچها و سیستمهای ایمنی:
- گاورنر، پاراشوت، سوئیچهای محدودکننده مسیر (Limit Switch) و … باید مرتب تست شوند.
- کنترل دمای پاور یونیت:
- افزایش دمای روغن هیدرولیک باعث افت راندمان و آسیب قطعات خواهد شد.
- در صورت بالا رفتن دما، باید سیستم خنککننده یا تهویه مناسب در نظر گرفته شود.
- نظافت و تهویه موتورخانه:
- محفظه پاور یونیت باید از گردوغبار، رطوبت زیاد و گرمای بیش از حد حفظ شود.
۸. ایمنی و مقررات
- استفاده از تجهیزات استاندارد:
- قطعات اصلی از جمله کابلها، قرقره، جک و شیرهای ایمنی، حتماً از برندهای معتبر با گواهینامههای لازم انتخاب شوند.
- تست استاتیک و دینامیک:
- پیش از راهاندازی نهایی، تست بار (Load Test) و تست عملکرد سیستم ترمز ایمنی انجام شود.
- آموزش اپراتور یا مدیر ساختمان:
- آشنایی با تابلو فرمان و علائم هشدار، جهت جلوگیری از آسیبهای احتمالی
- قرارداد سرویس دورهای:
- داشتن یک برنامه سرویس ماهانه/فصلانه و حضور تکنسینهای آموزشدیده برای بازرسی الزامی است.
- مقررات محیطزیستی:
- در صورت نشت روغن هیدرولیک، روشهای پاکسازی و جلوگیری از آلودگی رعایت شود.
- روغنهای مستعمل بهشکل اصولی دفع یا بازیافت شوند.
۹. جمعبندی
آسانسور هیدرولیک غیرمستقیم بهدلیل بهرهگیری از کابل و قرقره، امکان پوشش ارتفاع بیشتر، استفاده از جک کوتاهتر و دستیابی به سرعتهای بالاتر نسبت به سیستم هیدرولیک مستقیم را دارد. این نوع آسانسور بهخصوص در ساختمانهای میانمرتبه و حتی بلندمرتبه (تا حدودی) مورد استفاده قرار میگیرد و بهخاطر راندمان و انعطافپذیری در طراحی، گزینهای مطلوب در پروژههایی است که فضای چاله محدود یا ملاحظات معماری خاصی دارند.
بااینحال، نگهداری صحیح و بازرسی دورهای، مهمترین عوامل در عملکرد ایمن و طول عمر این آسانسورها هستند. رعایت استانداردهای معتبر بینالمللی و راهنماییهای سازنده، تضمینکنندهٔ سلامت و امنیت مسافران و کارکنان بخش فنی خواهد بود.
فروشگاه الکتروپژمان عرضه کننده انواع قطعات هیدرولیک، پنوماتیک و ابزار دقیق است. می توانید با ما از طریق واتس اپ در تماس باشید.